MSI GE62VR 7RF Camo Squad Limited Edition

Na de MSI Fandag 2017 kreeg ik de mogelijkheid om de msi GE62VR 7RF Camo Squad Limited Edition uit te testen. Dit was voor mij een hele bijzondere ervaring, want ik heb eigenlijk iets tegen laptops. Een laptop is namelijk altijd een compromis, omdat het draagbaar moet zijn. Je hebt minder ruimte voor de verschillende onderdelen, minder werkkracht, een mindere grafische kaart en voor dit alles betaal je wel iets meer. Camo maakte heel rap duidelijk dat niet elke laptop een compromis hoeft te zijn.

MSI GE62VR Camo Squad Limited Edition

De Basis
Camo is een gaming laptop en er zitten dus allemaal toeters en bellen op die je eigenlijk niet nodig hebt. Bij ieder onderdeel is MSI net dat stapje verder gegaan dan hetgeen strikt noodzakelijk is. De processor is een i7-7700HQ met 16GB DDR4 RAM-geheugen. Je hebt helaas geen muisbesturing in de BIOS. Het Windows 10 Home-besturingssysteem draait vanaf een NVMe M.2 SSD van 256GB met snelheden tot 2200MB per seconde. Volgens MSI kun je altijd opstarten binnen 15 seconden, mijn persoonlijke metingen vallen allemaal binnen de 12 seconden. Je games, films, muziek en de rest parkeer je op de 1 terabyte harde schijf. De Camo-uitvoering heeft een full HD 15,6 inch scherm. Het beeld is haarscherp, maar dat verwacht je nu eenmaal van een IPS-scherm. De grafische kaart is een GTX1060 met 3GB aan GDDR5-geheugen. Dit komt in een aluminium behuizing met een totaal gewicht van 2,4 kg. Er is op bepaalde plekken plastic gebruikt, maar over het algemeen kun je met recht spreken van een zeer degelijke bouwkwaliteit. Zoals je kunt zien aan de productcode is Camo prima geschikt om virtual reality mee te ervaren. Mocht je dit allemaal net niet genoeg vinden, er is een Camo met een 3840×2160 scherm en een bijbehorende GTX 1060 met 6GB geheugen. Is dit juist teveel overkill, dan is er ook een Camo Squad met een GTX 1050 Ti voor een lief prijsje.

Stroom en gamen
Dit is geen laptop voor langdurig gebruik zonder stopcontact. Dat wordt meteen duidelijk als je de adapter hebt gezien en gevoeld. Het heeft de vorm van een baksteen en meet 15 centimeter. Als je gewoon Word en YouTube gebruikt, dan kun je tweeëneenhalf tot drie uur op een volle batterij werken. Gamen lukt je slechts een uur, maar daar komt bij dat zodra de batterij half leeg is, Camo de grafische kaart uitschakelt. Je gamet dan op de grafische chip van de processor die degelijk werk verricht, maar gewoonweg tekort schiet. De energiebesparende instellingen kun je aanpassen in het configuratiescherm, zodat je langer kunt genieten van de volledige grafische mogelijkheden en eerder tegen een zwart scherm aanstaart.

Aansluitingen en randapparatuur
Wees gerust er zijn genoeg poorten aanwezig. Twee keer USB 3.0, één keer USB type C en één keer USB 2.0, een Kensingtonslot, SD-kaartlezer, Killer Gigabit LAN-aansluiting, een jack voor je koptelefoon en eentje voor je microfoon, HDMI 1.4 en mini-DisplayPort 1.2. Voor de volledigheid zit er ook een cd-rombrander in. Daarnaast heb je de beschikking over BlueTooth 4.2 voor je draadloze randapparatuur. Aan de voorkant zijn er drie led-lampjes die aangeven of wifi geactiveerd is, de harde schijf bezig is en de staat van de batterij weergeeft. Aan de linker- en rechterkant van de Camo zijn de speakers. Boven het scherm is de webcam die in full HD  opneemt en aan weerszijden zijn er twee microfoons geplaatst.

Limited edition
Het eerste dat opvalt aan Camo is uiteraard de legerprint waar de laptop zijn naam vandaan heeft. Tot 7 juni is de Camo nog te bestellen via de grotere ketens voor een prijs rond de €1900,-. Het is een limited edition van de doorsnee GE62VR en kost ongeveer €100,- meer dan de standaarduitvoering. Daar krijg je een erg grote stevige en leuke rugtas bij, een thermo-drinkfles met camouflage print op de houder, een camouflage muismat, keyboardcover, dog tags en Tom Clancy's Ghost Recon Wildlands plus de seizoenspas. De rugtas is zeker heel bruut en groter dan je denkt, maar je moet voor jezelf de afweging maken of de extra's de moeite waard zijn. Als je ervan houdt om opvallende mooie spullen te hebben die haast niemand heeft en je de game sowieso wilde kopen, dan is het zeker een aanrader. Ik vind de print zeker leuk staan en het geeft Camo een stoere uitstraling die hij steeds weer waarmaakt.

Touchpad

De cover van Camo is glad, maar het touchpad voelt heel licht geruwd aan. De touchpadknoppen hebben een subtiel andere structuur, zodat je steeds weet waar ze zijn zonder naar beneden te kijken. Ik had het wel cool gevonden als de rest juist extra ruw was, om het meer een ‘rugged feel' van het leger te geven. Maar Camo is gemaakt om mensen te verwennen en niet om ze op de proef te stellen. Zoals gewend zit het touchpad iets links van het midden. Het touchpad is iets groter dan op een niet-gaming laptopmodel, namelijk 12,5 cm in doorsnee.

Toetsenbord
Het toetsenbord is verzorgd door SteelSeries en is meteen de grootste blikvanger. SteelSeries heeft een absurde hoeveelheid aan tweak-opties toegevoegd. Je kunt per gebruiksomstandigheid het gedrag van iedere individuele toets instellen. Er zit RGB-verlichting achter drie aparte zones. Met de bijgeleverde software kun je elke zone afzonderlijk een kleur meegeven in de specifieke situatie die je anticipeert. Nuttiger is de optie om ook macro's aan verschillende toetsen mee te geven. Je kan ook programma's starten, verschillend gedrag bij bepaalde knoppencombinaties instellen, de helderheid van de verlichting en ga zo maar door. Bedenk dan ook dat je vier profielen hebt die je allemaal anders kunt configureren. Dit geldt ook voor het gedrag van het toetsenbord tijdens applicaties die je hebt ingesteld. Mocht  je meer randapparatuur van SteelSeries hebben, dan kun je ook je macro's en instellingen synchroniseren.

Extra knoppen
Op het toetsenbord zitten behalve alle toetsen die je verwacht ook drie knoppen rechtsboven. Eentje is power, altijd handig. De andere twee zijn extra kracht voor de grafische kaart en een knop om een ander kleurprofiel te activeren voor je toetsenbord. Heel handig voor de ijverige knoppeninsteller die het maximale uit zijn toetsenbord wil halen. Dit is meteen ook het eerste minpunt dat ik even wil aankaarten. Er zijn een heleboel toetsen met dubbele functies die op zich makkelijk te vinden zijn. Maar een aparte knop voor geluid harder en eentje voor zachter had ik een stuk bruikbaarder gevonden. Deze knoppen gebruik je veel vaker dan het veranderen van je RGB-kleuren van pulserend naar ademend, of het wijzigen van de functie van je toetsen tijdens Photoshop of The Witcher 3.

Windows-toets
De Windows-toets is alleen rechts te vinden waar op standaardlaptops de ‘rechtermuisknop'-toets zit. Dit is uiteraard voor gaming en ruimtebesparing, maar het is niet wat ik gewend ben. Ik ben een van die zeldzame mensen die voornamelijk werkt met toetsenbordcodes en de Windows-toets regelmatig gebruikt. Op de plek van de linker-Windows-toets zit nu de ‘tweede functie'-toets (FN). Als je deze met bepaalde toetsen indrukt, dan activeer je de alternatieve functie van die toets. Zo kun je snel het geluid uitzetten, in slaapmodus gaan, het touchpad uitzetten of de helderheid aanpassen. Ik miste af en toe mijn ‘rechtermuisknop'-toets en heb deze gewoon gekoppeld aan een andere toets. Het is trouwens mogelijk om de Windows en de ‘FN'-toets om te draaien. Dat kan via een instelling in de BIOS. Veel handiger, want de meest gebruikte toetsen met een dubbele functie (volume, mute en schermhelderheid) zitten rechts.

Glijdende vingers
De toetsen zijn plat en erg glad. Het voordeel van de gladde toetsen is, dat je altijd het gevoel hebt dat je vingers over je toetsen ‘vliegen'. Dit is echt iets heel persoonlijks waar je van houdt of juist niet. Ikzelf geef de voorkeur aan toetsen die een beetje concaaf (hol) zijn, zodat je vingers lekker op (of in) de toetsen kunnen rusten. Er is een subtiel ribbeltje te vinden op de F, J en de W-toets, om aan te geven waar je bent met je vingers. Dit mocht van mij iets minder subtiel. De toetsen zijn dicht bij elkaar geplaatst om ruimte te besparen. Dit maakt het soms voor mij lastig om de pijltjestoetsen zonder te kijken te vinden. Als ik deze laptop zelf dagelijks zou gebruiken, dan denk ik dat ik hele kleine stickers op bepaalde toetsen zou plaatsen zodat ik te allen tijde blind weet waar ik ben. Er is een subtiele ruimte vrijgehouden tussen het typgedeelte van het toetsenbord en het numerieke gedeelte en dat is erg fijn. Het werkt namelijk intuïtief en dat is de lakmoesproef voor gebruikersgemak.

Switches
De toetsen zijn niet mechanisch, maar de membraanswitch geeft wel een fijne weerstand bij het indrukken. Mijn standaard mechanische toetsenbord dat ik altijd gebruik vind ik iets fijner typen, maar in hoeverre meespeelt dat ik dat toetsenbord gewend ben, weet ik niet. Het scheelt in ieder geval niet veel. Ik heb dan ook grote delen van deze review getypt op Camo en dat is iets dat ik niet van te voren had verwacht. Je drukt de toetsen net ietsje verder in dan bij andere laptop-toetsenborden. Ik heb dit getest met Lenovo en HP-laptops en het verschil is meteen merkbaar bij het typen van je eerste zin.

RGB
Het uiterlijk van Camo is natuurlijk een kwestie van smaak en veel mensen vinden het RGB-toetsenbord ‘bombastisch', ‘overweldigend' en ‘in your face'. Ik ben dol op lampjes en lichteffecten in mijn apparatuur, maar daarin ben ik een uitzondering. Dit SteelSeries-toetsenbord heeft een subtiele functie genaamd ‘color shift' waarbij de kleuren heel gemoedelijk veranderen. Normaliter ga ik steeds voor de ‘ademende stijl' bij mijn andere randapparatuur, maar ik ben echt om. Mijn volgende toetsenbord moet deze feature ook hebben. Niet omdat het nodig is, maar het oog wil ook wat. Als je eenmaal bezig bent met overkill, dan dien je het ook goed te doen en meteen strak uit te voeren.

Gamesense
SteelSeries heeft een paar jaar geleden de Gamesense-functionaliteit geïntroduceerd die nog steeds in de bèta-fase zit. De verschillende kleurzones van het toetsenbord geven dan game-informatie weer. Natuurlijk kun je ook helemaal naar hartenlust aanpassen hoe deze informatie wordt weergegeven. Je kan in één oogopslag zien hoe het er bijvoorbeeld met je gezondheid, je ammunitie en je pantser voor staat. Heb je één kleurovergang, of twee, drie of geen, bij welk percentage moeten de toetsen gaan knipperen, voor welk profiel gelden deze instellingen.. het is een speeltuin voor een ieder die van pielen houdt. Op het moment werkt Gamesense slechts bij DotA  2, Counter-Strike: Global Offensive en via een mod ook op Minecraft. Ontwikkelaars en modders kunnen de software aanpassen voor andere games, maar dat is dus nog niet op gang gekomen. Natuurlijk is de hamvraag: hoe nuttig is het? Onder ‘normale game-omstandigheden' kijk je niet naar je toetsenbord en dat is een beetje het manco. Ik heb om deze functie te testen speciaal Counter-Strike: Global Offensive aangeschaft en die terroristen geven je niet vaak de kans om even te kijken hoe je pantser ervoor staat. Maar in een oogopslag zien hoeveel geld je hebt voor een snelle aanschaf is uiteraard handig. Het is vooral nuttig om informatie die niet sowieso in de HUD voorkomt te mappen naar je toetsenbord. Gamesense is een functie dat in minder hectische games dan DotA 2 en CS:GO echt een meerwaarde kan hebben. Tot de tijd dat modders Gamesense gaan uitbuiten blijft het een beetje een gimmick.

Nahimic
Nahimic is een standaard meegeleverde geluidsapplicatie die virtueel 7.1 surround geluid doorgeeft aan apparatuur die het ook kan weergeven. Je kan instellen hoe je geluid wordt weergegeven naargelang het type spel met verschillende standen voor de bas, hoge tonen, stemmen en meer. Je kan ook effecten meegeven aan je microfoon als je wilt dollen met je teamgenoten of juist je stem helderder wilt weergeven. Daarnaast heeft het ook een sound tracker. Dit is een doorzichtig rondje op je scherm dat aangeeft waar het meeste geluid vandaan komt. De bedoeling is dat je dan precies weet waar de vijandelijke schutter zich bevindt. De meeste games geven dit reeds aan, dus die functionaliteit is een beetje dubbelop. Helaas  was het niet altijd even accuraat in de richtingsbepaling van het geluid. Ook heeft Nahimic een launchpad waarmee je verschillende geluidsamples met een druk op de knop kunt afspelen. Dit is vooral handig voor streamers die hun uitzending willen opleuken.

Zakelijk gebruik
Mijn standaard laptops zijn een HP Probook en een Lenovo G40. Het verschil met Camo is immens. Word en Excel starten vloeiend op, typen gaat lekker en synchroniseren met OneDrive is even snel als op mijn desktop. Ik ben een notoir tabbladen-verzamelaar en meer dan 20 tabbladen is met 16GB DDR4 geen enkel probleem. Ook is twee uur zonder stopcontact moeten typen voor mij prima te doen. Vergaderingen of colleges zonder stopcontacten zijn zeldzaam en tussendoor opladen is geen probleem. Houd wel rekening ermee dat Camo echt af en toe wat stroom moet slurpen.

Games
Natuurlijk is een gaming laptop bedoeld om mee te gamen. Om te kijken hoe ver ik kon gaan heb ik verschillende recente games gespeeld en sommige gestreamd. Gamen doe je met de adapter aangesloten (zie ook paragraaf Stroom en Gamen). Tijdens het spelen van verschillende games heb ik de framerate bijgehouden, omdat velen dat nu eenmaal willen weten. Dit zijn de FPS-waarden die ik van GeForce Experience of XSplit Gamecaster heb afgelezen.

Spel	Laagst	Gemiddeld
Metro: Last Light	59	120
Tomb Raider (2013)	60	60
DOOM	86	147
NieR: Automata (medium)	52	60
NieR: Automata (high)	29	45
Borderlands 2 (streaming)	60	60
The Witcher 3: Wild Hunt  (high & streaming)	48	60

Warmte en Geluid
Opmerkelijk genoeg wordt Camo niet erg warm. Om dit afdoende te testen heb ik games gespeeld met Camo op mijn blote benen. Geen enkel probleem. Tijdens het gamen kan de ventilator van Camo aardig wat geluid produceren. Dit kun je tegengaan door de Cooler Boost uit te zetten. Bepaalde games vragen nu eenmaal erg veel van je grafische kaart en dan heb je wel de ventilator nodig. Of je moet er vrede mee hebben dat je minder frames ziet. De speakers zijn goed en presteren beter dan ik had verwacht. Je hoort zuiver waar de vijanden zijn en daar gaat het om. MSI en Nahimic gaan prat op de geluidservaring en bieden veel opties aan, maar ik wil alleen weten waar ik mijn loop heen moet richten. Voor de immersie had ik de eerste dagen een koptelefoon op, maar volgens mij filteren je hersenen het zoemen van de ventilator automatisch weg, want ik heb verder alleen met de speakers gespeeld.

Streamen
Bij de Camo zit een jaar lang abonnement op XSplit Gamecaster. Ikzelf gebruik altijd Open Broadcaster Software (OBS) en ik was bang dat ik erg moest wennen. Dat viel reuze mee. Streamen en gameplay opnemen is een fluitje van een cent. De standaardinstelling van XSplit is 720p en ik zag geen reden om dat aan te passen. Vaak genoeg haalde ik tijdens het streamen framerates tussen de 50 en 60 met uitschieters naar boven met DOOM. Dat is echt soepel genoeg om nog rustig erbij te kletsen voor het publiek. De webcam is een puik dingetje, maar deze is wel statisch. Je moet dus recht voor het scherm zitten om in beeld te blijven. Met XSplit kun je een chromakey gebruiken, zodat je een ‘bluescreen effect' krijgt: als je een achtergrond hebt in een effen kleur en deze selecteert, dan valt je achtergrond weg en kun je jouw zwevende hoofd op het scherm tonen. Dit kan ook met OBS en andere programma's, maar het is leuk dat het ‘out of the box' mogelijk is met Camo. Hoe soepel het gamen streamen gaat kun je duidelijk zien in onderstaande video. Hier komen een hoop games voorbij die ik speel met de grafische instellingen op high. De video eindigt met Quake Champions waar ik (John) Carmack twee keer achter elkaar frag (1:08:46). Voor iemand die gewoonweg beroerd slecht is met FPS-games een hele prestatie.

Bloatware
Ieder systeem dat kant en klaar wordt afgeleverd heeft er extra programma's op zitten die je eigenlijk niet wilt hebben. Dat valt met deze uitvoering wel mee. Ik heb in ieder geval geen programma's gezien die je erop moet houden, omdat anders de laptop niet meer werkt. Er zit bijvoorbeeld standaard MSI Dragon Center op waar je alle tweak-programmaatjes en veel van hun instellingen kunt vinden. De kleuren van je scherm veranderen, Nahimic of je toetsenbord aanpassen, het kan hier allemaal. Wat ik verder aantrof waren Magix Music Maker Jam en Photo Manager 16. Kleine moeite om deze te verwijderen als je er geen behoefte aan hebt.

Test-blunders
Na het uittesten van verschillende tweakfuncties in het Dragon Center had ik blijkbaar de grafische kaart uitgezet, door Camo permanent in Eco-stand te zetten. Het duurde even voor ik daar achter was. Als gevolg daarvan zijn veel streaming-filmpjes op ons FOK!Games-kanaal gevuld met PoeHao die zich afvraagt waar zijn frames zijn gebleven. Deze fout kun je ook maken door FN + F5 in te drukken. Met een even simpele handeling (FN + F6) kun je ook de webcam dusdanig uitschakelen dat Camo en Windows het bestaan ervan categorisch ontkennen. En ten slotte presteerde ik het om FN + F3 te activeren waardoor het touchpad werd uitgeschakeld. Mocht je dus zelf functionaliteiten missen als je aan de slag gaat met Camo, kijk dan eerst even naar deze factoren.

Tot slot
Voor mij was Camo een eye opener. Je hebt alles wat je normaal in een gaming pc hebt, maar dan draagbaar. De enige concessies waar ik tegenaan liep waren het geluid van de ventilator tijdens zware games en de positie van de Windows-toets. Overkomelijk als je bedenkt wat alle voordelen zijn. Met de Camo had ik tijdelijk de beschikking over een mobiel beest van een pc waarbij ik overal met een stopcontact en wifi games kon spelen en streamen. Het enige wat je hoeft te doen als je een Camo hebt is de games installeren en eventueel een controller of een muis aansluiten. Alle hard- en software is al aanwezig om te genieten. Ik had een gameweekend en het maakte voor ons speelplezier niet uit of we mijn desktop of de Camo gebruikten en dat zegt wat. Ook was het fijn om na mijn colleges even DOOM te spelen in de bibliotheek (ja, met mijn oordopjes in). Alle games die ik speelde draaiden prima op de GTX 1060 met 3GB GDDR5-geheugen ook tijdens het streamen, maar ik weet niet hoe toekomstbestendig dit is. Ik ben blij verrast met de kracht van de grafische kaart. In de meeste gevallen kan deze mijn GTX 1070 prima bijhouden. Voor alle zekerheid is een model met 6GB GDDR5-geheugen of misschien een GTX 1070 misschien beter. Maar de meerprijs daarvan is waarschijnlijk de moeite niet waard. In het ergste geval kun je met deze GTX 1060 einde volgend jaar je games alleen streamen op medium-settings op 30 fps en dat is nog steeds heel goed te doen.